Jaap Eden

By
toerkoorts

1 oktober 2018

In de geschiedenis van het wielrennen zijn veel memorabele gebeurtenissen en grote renners te herdenken. Op veel plaatsen in Europa zijn monumenten opgericht om die gebeurtenissen en personen te herdenken. Grote prestaties, legendarische renners maar ook trieste dieptepunten worden door middel van grote of kleine herdenkingsplaatsen herdacht.
Toerkoorts gaat regelmatig op zoek naar deze monumenten, om het verhaal te vertellen en, waar mogelijk, zelf te voelen waarom het is geplaatst…

DEEL 1 : JAAP EDEN (Haarlem)

Jaap Eden met medailles behangen.
(wikipedia commons)

Jaap Eden wordt algemeen gezien als de eerste grote sportman van Nederland. Bij zijn geboorte in Groningen(1873) overleed zijn moeder, waarna zijn vader niet in staat bleek hem op te voeden. Daarom werd de jonge Eden opgevoed door zijn grootouders in Santpoort (Velsen) waar zij een hotel runden.
Al in zijn jongste jaren deed de jonge Jaap Eden veel aan sport, vooral in de nabijgelegen Kennermerduinen. Hier legde hij de basis voor zijn latere prestaties. Als 16 jarige jongen speelde hij kortstondig voetbal bij de HFC Haarlem, maar al snel werd hij ontdekt als schaatser door Klaas Pander. Net als Pander legde Jaap Eden zich naast het schaatsen ook toe op wielrennen.
In 1893, op 19 jarige leeftijd, werd hij al wereldkampioen schaatsen, een prestatie die hij in 1895 en 1896 herhaalde. Gelijkertijd besloot Jaap Eden zich ook toe te leggen op de wielersport (waarin meer viel te verdienen) en hierin bleek hij net zo succesvol. In 1894 werd hij wereldkampioen op de 10 km en een jaar later op de sprint.

Na al die successen gaf Eden zich meer en meer over aan de geneugten des levens en langzaam maar zeker namen zijn prestaties af. In zijn Parijse tijd zou hij in zijn topjaren zo’n 40.000 gulden per jaar hebben verdiend (een fortuin in die jaren) ruim voldoende om er een exhorbitante levenstijl op na te houden.
Al op jonge leeftijd (51) stierf Jaap Eden echter als een berooid man, om zijn begrafenis te bekostigen moest zijn familie veel van zijn bekers en medailles verkopen om de kosten te kunnen voldoen. Op de Algemene Begraafplaats in Haarlem is een grafmonument opgericht voor Jaap Eden waar hij rust, samen met zijn echtgenoot.
Na zijn dood groeide Jaap Eden postuum uit tot een Nederlands sporticoon en behalve de ijsbaan in Amsterdam werden ook de huidige prijzen voor de sportman, – vrouw-en ploeg van het jaar naar Jaap Eden vernoemd.

Het monument van wit natuursteen staat in Haarlem op de Algemene Begraafplaats aan de Kleverlaan. Vanaf de ingang aan het hoofdpad, achteraan rechts valt de in steen uitgehouwen gestalte met de handen aan het stuur vrij snel op. Aan het stuur hangen een paar schaatsen en een gebeeldhouwde lauwerkrans verwijst naar de behaalde triomfen. Het is pas drie jaar na zijn dood geplaatst, op initiatief van de toentertijd beroemde sportjournalist Leo Lauer. De gedenksteen is gemaakt door August Falise, docent aan de Academie voor Beeldende Kunsten in Den Bosch.