Joop Zoetemelk; hij won de Tour de France, de Ronde van Spanje, werd wereldkampioen, won vele klassiekers en etappes in de Tour en was en is ontegenzeggelijk de allerbeste wielrenner die Nederland tot nu toe gekend heeft.
Gisteren ontving hij de Fanny Blankers Koen trofee voor zijn gehele oeuvre en dat is niet meer dan terecht.

Van schaatser tot veldrijder

Joop Zoetemelk werd op 3 december 1946 geboren in Rijpwetering, een dorp niet ver van Leiden, als zoon van een landbouwer. Voor de jonge Joop lijkt echter geen toekomst als boer weggelegd, hij wil timmerman worden en fietst dagelijks naar de Technische School in Leiden om het val te leren.
In zijn jeugd gaat Joops voorkeur uit naar het schaatsen maar wordt hij lid van de wielervereniging Swift omdat fietsen een prima training is voor het schaatsen. Omdat het fietsen hem zo goed af gaat adviseert de toenmalige voorzitter van Swift hem om maar eens wedstrijden te gaan fietsen, waarna Joop in 1964 debuteert als veldrijder. Na een aantal overwinningen in het veldrijden krijgt het fietsvirus hem steeds meer in zijn greep en zo begint zijn imposante fiets carrière.

Joop begin bij de kleine Jabo ploeg van Jasper Bouma maar stapt, op aandringen van diezelfde Bouma, al snel over naar de Amstelploeg van Herman Krott. Brouwer zag dat Zoetemelk over meer dan gemiddeld talent beschikte om het ver te schoppen in de wielrennerij en bij de Amstelploeg lagen wat dat betreft meer mogelijkheden voor een jong talent.

Olympisch goud in ploegentijdrit 1968

In 1967 rijdt Joop al een aantal internationale etappekoersen waar blijkt dat hij goed bergop fietst en ook in tijdritten goed presteert. In de Ronde van Turkije wordt hij 4e en in de Ronde van Schotland zelfs 2e. Door alle goede resultaten wordt hij opgenomen in de voorselectie van de Olympische ploeg die het jaar erop in Mexico moet aantreden op de ploegentijdrit.
Die ploegentijdrit wordt een ware zegetocht voor de Nederlandse ploeg die, buiten Joop Zoetemelk, ook nog bestond uit Fedor den Hertog, René Pijnen en Jan Krekels. Met een tijd van 2:07:49 wordt het goud binnengehaald voor Zweden (2:09:26) en Italië (2:10:18). De naam van Joop Zoetemelk is definitief gemaakt. Toch wordt Joop pas in 1970 prof, nadat hij in zijn laatste amateurseizoen nog de Tour de l’Avenir weet te winnen. In deze wedstrijd, een zware etappekoers in Frankrijk, zet hij zijn concurrenten op vele minuten in het eindklassement.
In 1970 tekent Joop zijn eerste profcontract bij de Mars-Flandria ploeg van ploegleider Briek Schotte. In de klassiekers moet hij vooral knechten voor Roger de Vlaeminck maar na het klassieker seizoen mag Joop zich volledig richten op zijn eerste Tour de France. Als voorbereiding op die Tour wordt hij knap 3e in de zware Ronde van Romandië in Zwitserland.

Debuut in de Ronde van Frankrijk

De Tour van 1970 ging van start in Limoges met een proloog over 7400 meter waarin Eddy Merckx gelijk zijn visitekaartje afgeeft en de korte tijdrit met overmacht wint, Joop wordt bij zijn debuut knap 9e.
In het vervolg van de Ronde rijdt Joop bijzonder attent, nestelt zich al snel in de top van het klassement en zal uiteindelijk als 2e eindigen achter de ongenaakbare kannibaal Merckx. Een fantastische prestatie van de jonge prof en niemand in Nederland twijfelt eraan dat Joop ooit de Tour zal winnen.
In de eerste jaren van de seventies moet Joop echter telkens het onderspit delven tegen de alleskunner Eddy Merckx en ook 1971 wordt hij 2e terwijl hij in 1972 genoegen moet nemen met de 5e plaats in het eindklassement.
In 1973 vertrekt Joop naar de Franse ploeg Gitane waarin hij als absolute kopman aan de wedstrijden begint. In dat jaar wordt hij voor 2e keer Nederlands kampioen en wint zowel de proloog als de 4e etappe in de Tour maar in het eindklassement is de Spanjaard Luis Ocana ongenaakbaar, Joop wordt 4e op maar liefst 26:22 van de winnaar.
1974 lijkt hèt jaar van Zoetemelk te worden, hij wint Parijs-Nice voor Eddy Merckx en Bernard Thevenet en herhaalt dat kunststukje in de Catalaanse week, nu zijn Merckx en Joaquim Agostinho het slachtoffer van de dadendrang van Zoetemelk. Als hij ook nog de Ronde van Romandië wint lijkt Joop helemaal klaar om de Tour de France te gaan winnen, 1974 is immers zijn jaar.
Als laatste voorbereiding op de Tour rijd hij nog de Midi Libre, een korte etappekoers in het zuiden van Frankrijk. Al in de eerste etappe gaat het echter vreselijk mis. Tijdens de eindsprint klapt Joop op een geparkeerde auto en beland in het ziekenhuis van Béziers. Met zware hoofdpijnen wordt hij enkele dagen later met een ambulance naar Parijs vervoerd en hij balanceert een tijdje op de rand van leven en dood. Zijn vechtersmentaliteit helpt hem er toch weer bovenop maar de rest van het seizoen is voorbij, het seizoen waarin hij de Tour had kunnen winnen.

Wieltjesplakker en eeuwige tweede

In het jaar na zijn zware val kwam Zoetemelk verrassend snel weer in vorm, al haalde hij nimmer meer hetzelfde niveau als in 1974. In 1975 wist hij opnieuw Parijs-Nice te winnen en ook de Ronde van Nederland. In de Tour werd hij knap 4e. In de jaren daarna, het post Eddy Merckx tijdperk, kreeg Joop te maken met een nieuwe heerser in het mondiale wielrennen; Bernard Hinault en in 1976, 1978 en 1979 wordt Joop Zoetemelk telkens 2e in het eindklassement, wat hem uiteindelijk de bijnaam ‘Eeuwige Tweede’ oplevert. Een bijnaam die te weinig eer doet aan de enorme lijst van overwinningen van Joop Zoetemelk. Overigens was dit niet de enige bijnaam die Joop in zijn loopbaan kreeg opgespeld. Vooral bij onze zuiderburen werd Joop vaak een wieltjesplakker genoemd, omdat hij zich altijd in het wiel van de grote Eddy Merckx bevond. Daarmee toonden de Belgen weinig respect voor de man die jarenlang de enige was die Merckx überhaupt volgen kon en er daardoor voor zorgde dat er nog enige strijd in de grotere wedstrijden was. Joop was een te grote wielrenner om als wieltjesplakker te worden afgedaan.
In de jaren tussen 1974 en 1980 won hij Parijs-Nice, de Waalse Pijl, Parijs-Tours, Ronde van Spanje, Ronde van de Haute Var, het Criterium International en vele etappes in de verschillende etappekoersen.

Eindelijk de Tourzege

In 1980 leek Bernard Hinault opnieuw de grote favoriet om de Tour de France op zijn naam te schrijven. Hij had dat voorjaar al op grootse wijze de onder winterse omstandigheden verreden klassieker Luik Bastenaken Luik gewonnen en heerste als vanouds in de wedstrijden waaraan hij deelnam. Ook in de Ronde van Frankrijk begon hij overtuigend.

Joop was inmiddels overgestapt naar de succesvolle TI Raleigh ploeg van Peter Post in een poging om eindelijk eens de Ronde te winnen. De hele ploeg reed dan ook in zijn dienst dat jaar, ook geboren winnaars als Jan Raas en Gerrie Knetemann. Toch leek het in de 5e etappe al allemaal voor niets te zijn. Op het parcours van de Hel van het Noorden is Joop niet attent genoeg als Hinault en Kuiper ten strijde trekken en tot ontzetting van Jan Raas verliest Joop liefst meer dan 3 minuten. Toch komt het allemaal goed. Hinault heeft zich in de kasseienrit overschat en kampt als gevolg daarvan met knieklachten die hem na de 12e etappe nopen om de strijd te staken, nog voor de eerste echte bergetappe.

In het vervolg van de Tour rijdt Joop soeverein in het geel en alleen pech of ander ongemak kan zijn eindzege nog in gevaar brengen, Bijna gaat het nog mis, als in de 16e etappe Johan van der Velde een stuurfout maakt en Joop in zijn val meeneemt maar gelukkig krabbelt hij snel op en maakt het verloren gegane terrein snel goed. Eindelijk na zoveel 2e plaatsen wint Joop Zoetemelk in 1980, als tweede Nederlander ooit, de Tour de France. De kroon op zijn carrière!

Wereldkampioen

In de jaren na zijn zege in de Ronde van Frankrijk liepen de resultaten van Joop langzaam terug. Inmiddels in de herfst van zijn carrière belandt werden de overwinningen schaarser en alleen de Grand Prix Eddie Merckx (1982) en de Ronde van de Haute Var (1983) wist hij nog op zijn palmares bij te schrijven. Toch was Joop nog niet helemaal klaar.
In 1985 wist hij, tijdens het WK in Giavera del Montello, toch nog een keer op magistrale wijze te laten zien wat een onvoorstelbaar goede wielrenner hij was. In de laatste kilometers van die wedstrijd, waarin de Nederlandse ploeg al de hele dag goed rijdt, weet Zoetemelk uit de kopgroep weg te sluipen en op 38-jarige leeftijd wereldkampioen bij de profs te worden en daarmee definitief de harten van alle wielerliefhebbers te stelen. Het begeleidende commentaar van Mart Smeets staat ons nog op het netvlies geschreven.
Pas na het seizoen 1987 neemt Joop Zoetemelk afscheid van de wielersport en zelfs in dat jaar weet hij nog éénmaal toe te slaan in een prestigieuze wedstrijd. Hij wint de Amstel Gold Race.

Joop Zoetemelk uit Rijpwetering dus, een fenomeen op de fiets en sinds gisteren ook winnaar van de Fanny Blankers Koen Trofee. Voor zijn hele oeuvre….
Joop Zoetemelk, HELD!

Interview met Joop Zoetemelk door Mart Smeets na het WK
van 1985 in Italië:

Bronnen:
‘Het wielerleven van Joop Zoetemelk’ (Wim Amels)
‘JOOP’ (de Muur)
Wikipedia